ใครที่เคยผ่านไปแถวกาดลำไยใกล้เทศบาลนครเชียงใหม่ คงจะเห็นเจดีย์ขาวองค์หนึ่งตั้งเด่นอยู่กลางถนน ตรงสามแยกถนนวิชยานนท์กับถนนวังสิงห์คำ กลายเป็นวงเวียนให้รถยนต์ มอเตอร์ไซค์ขับผ่านไปผ่านมานะครับ
ถ้าเป็นคนเฒ่าคนแก่ที่นี้อาจจะรู้ถึงประวัติเจดีย์ขาวว่าเป็นมายังไง แต่สำหรับนักท่องเที่ยวหรือ บางคนที่เพิ่งมาอยู่ใหม่หรืออยู่มานานแล้ว แต่ยังไม่รู้ และเผอิญเหลือเกินว่าผมอยากรู้ มีเหรอครับที่ผมจะปล่อยเรื่องเจดีย์ขาวที่ตั้งอยู่แปลกประหลาดแบบนี้หลุดลอยไปได้โดยไม่รู้อะไรเลย
เจดีย์ขาว หรืออีกชื่อ เจดีย์กิ่ว หลักฐานการปรากฏมีไม่แน่ชัด แต่มีก็ตำนานเล่าขานกันมานมยาน เอ้ย นมนาน ว่าสร้างขึ้นเพื่อเป็นรำลึกถึงลุงเพียงในวีรกรรมรักชาติ ที่ยอมสละชีวิตเพื่อบ้านเมืองของตน
แล้วลุงเพียงเป็นใคร?
ลุงเพียงคือคนที่ขายปลาหมึกย่างแถวไนท์พลาซ่า ถุย! ไม่ใช่ ที่จริงลุงเพียงแกเป็นลุงแก่ๆคนนึงแสนธรรมดาไม่มีอะไรพิเศษใส่ไข่ แต่แล้วความเป็นฮีโร่รักชาติก็บังเกิดขึ้น เมื่อมีกษัตริย์พม่ายกพลมาล้อมเมืองเชียงใหม่และให้จัดหานักประดาน้ำไปแข่งดำน้ำพนันกับชาวพม่า โดยว่าหากชาวเชียงใหม่ดำน้ำได้ทนกว่าก็จะยกทัพกลับไป
พูดง่ายๆไปเลยว่าท้าดำน้ำตีเอาเมืองขึ้น โดยไม่ต้องรบราฆ่าฟันกัน
พอสรรหานักดำน้ำตัวยงทั่วเมืองเชียงใหม่ไม่มี ลุงเพียงคนนี้เลยขออาสาดำน้ำแข่งกับพวกพม่าแทน แต่พอชาวเชียงใหม่เห็นสารรูปลุงแกแล้วก็ได้แต่นอนเอาตีนก่ายหน้าผากพลางบอกว่า “มันจะไหวมั้ยล่ะลุง”
แต่ลุงจะไปสนเหรอครับ จิตใจอันแน่วแน่ในความรักชาติกับไหวพริบต่างหากที่สำคัญกว่า
สถานที่แข่งดำน้ำจัดอยู่ใกล้ที่ตั้งเจดีย์ขาวริมแม่น้ำปิง โดยให้จัดหาหลักสองอันปักลงไปในน้ำ เว้นระยะไม่ให้ใกล้กันมาก เมื่อถึงเวลาออกสตาร์ท ลุงเพียงในชุดกางเกงขาสั้น ผูกผ้าขาวม้าไว้ที่เอว ก็ประจำการตรงเสาปักพร้อมฝั่งพม่า นายทัพในฐานะกรรมการให้สัญญาณว่าดำได้ ก่อนทั้งคู่หายจ่อมลงไปในน้ำ
เมื่อเวลาผ่านไปนาน นานจนคนที่อยู่บนฝั่งรอกันจนเหงือกแห้ง ในใจก็ลุ้นระทึกว่าใครจะเป็นผู้ชนะ ใครจะยอมแพ้โผล่หัวขึ้นจากน้ำก่อน
ในที่สุดนักดำน้ำชาวพม่าก็โผล่ขึ้นมา สร้างความโล่งตูดแก่ชาวเชียงใหม่เป็นอย่างยิ่ง ที่เหลือก็แค่รอลุงเพียงโผล่หัวขึ้นมา การันตีพร้อมชูมือเป็นฝ่ายชนะ
แต่พอเวลาผ่านไปนานมากแล้ว ลุงเพียงก็ยังไม่ยอมโผล่ขึ้นจากน้ำ ทุกคนบนฝั่งให้ความเห็นว่าชาวเชียงใหม่เป็นฝ่ายชนะแล้ว จึงให้คนดำน้ำลงไปตามลุงเพียงขึ้นมา
อนิจจา แทนที่จะเจอลุงเพียงประกาศศักดาชัยชนะอย่างยิ่งใหญ่ กลับเจอแค่ร่างที่ไร้วิญญาณของลุง ที่แกใช้ผ้าขาวม้าตัวเองผูกไว้กับหลักตายอยู่ในลำน้ำปิง และเพื่อเป็นอนุสาวรีย์แก่ความเสียสละของลุงเพียง เจ้าเมืองเชียงใหม่จึงให้สร้างเจดีย์ขาวที่ริมฝั่งแม่ปิงขึ้น
นอกจากตำนานเรื่องของลุงเพียงแล้ว ยังมีผู้คิดว่าเจดีย์ขาวอาจเป็นสถูปบรรจุอัฐของบุคคลสำคัญชาวพม่าในครั้งที่มาครอบครองนครเชียงใหม่ในช่วง พ.ศ.2101-2317ก็ได้ ทั้งนี้เพราะเจดีย์ขาวไม่มีลักษณะและความสูงเหมือนเจดีย์ที่เป็นปูชนียวัตถุทั่วไป บางคนก็เล่าอีกว่าเจดีย์ขาวเป็นเครื่องหมายบอกว่าด้านล่างของเจดีย์ดังกล่าวเป็นปากอุโมงค์ที่ทอดยาวมาจากอุโมงค์ใต้ฐานเจดีย์หลวงที่อยู่กลางเมืองอีกด้วย
จะยังไงก็ตามแต่ นับว่าได้เรื่องราวของเจดีย์ขาวมีความน่าสนใจเป็นอย่างยิ่ง หากเรามองแค่เพียงผิวเผินอาจจะเป็นแค่เจดีย์ขาวขนาดย่อมที่เป็นเหมือนวงเวียนตรงถนนกลายๆ แต่ที่จริงแล้วเจดีย์ขาวแห่งนี้ได้ซ่อนเรื่องราวประวัติศาสตร์อีกหน้าหนึ่งของชาวเมืองเชียงใหม่ให้ได้จดจำว่าครั้งหนึ่งเคยมี “ลุงเพียง”เป็นวีรบุรุษหาญกล้า ยอมสละชีพเพื่อบ้านเกิดเมืองนอนด้วยความรักชาติอย่างภาคภูมิใจ
